Esne-alternatibak daude laktosarekiko intolerantzia dutenentzat eta digestio astunak jasaten dituztenentzat.

Esnearen segurtasuna ustiategien, banatzaileen (halakorik balego) eta Eusko Jaurlaritzako Osasun Publiko Sailaren kontrolen bidez bermatzen da.

Nutrizio-ontasunei dagokienez, behi esnea osasun kardiobaskularra, digestiboa eta eskeletikoa (hezurrak eta muskuluak) babesten dituen elikagaia da. Propietate antioxidatzaileak, antimikrobianoak eta antiinflamatorioak ditu, eta obesitatearen, gehiegizko pisuaren eta diabetesaren aurrean ere laguntzen du, baita zenbait argitalpenen arabera, kolon eta ondesteko minbiziaren eta bularreko minbiziaren eta Alzheimerraren aurrean ere.

Elikagai baten nutrizio-kalitatea eta osasunean duen eragina ez dira nutriente isolatuengatik soilik kontuan hartzen, baizik eta nutriente horiek elikadura-matrizean konbinatzen direlako, kasu honetan, esnean; izan ere, nutriente batzuek beste batzuen jarduna osatzen eta/edo indartzen dute:

• Makronutrienteak: aminoazido esentzialetan aberatsak diren proteinak, kate laburreko gantz-azidoetan aberatsak eta animalien ekoizpen-sistemaren arabera (artzaintza vs intentsiboa) poliinsaturatuetan aberatsak diren gantz-azidoak (omega-3 edo CLA) eta karbohidratoak, laktosa kasu.
• Mikronutrienteak: kaltzioa, potasioa, fosforoa, etab. bezalako mineralak eta bitaminak, hala nola A, D, B talde osoa, etab.

Diagnostikatutako esne-proteinarekiko alergiak esnekiak ez kontsumitzea dakar. Diagnostikatutako laktosarekiko intolerantzia bezalako beste digestio-arazoak dituztenek ez dute zertan esnekien kontsumoa erabat ezabatu; izan ere, elikagai hartzituek (jogurtak zein gazta onduak, besteak beste) nutriente horren kantitate txikia dute eta toleratu egin daitezke, intolerantzia-maila handiagoa lortzea saihestuz eta elikagai-talde horrekin gozatzea ahalbidetuz.

Azken ikerketen arabera, laktosarekiko intolerantzia okerreko autodiagnostikoa (ez medikoa) duen biztanleria gero eta handiagoa da. Maiz A1A1 β-kaseina izeneko esne-proteina mota baten digestio-arazo bat izan dezakete eta, ondorioz, “digestio astunak” jasaten dituzte. Arazo hori A2 esnea kontsumituz konpon daiteke, A2A2 β-kaseina duena, arazo horiek ez omen ditu eta sortzen.

Abeltzaintzako ustiategi txikien tamainak eta lan egiteko moduak era askotara ingurumenaren jasangarritasunari laguntzen diote.

Belaunaldien arteko ordezkapenik eza, lehengaien kostuen igoera, banatzaile handiekiko prezioen lehia eta esnekiekiko prentsa txarra direla eta, gure eskualdean ustiategi gero eta gehiago ari dira ixten.

Tokiko esnea kontsumitzeak negozio horiek mantentzen ditu eta, beraz, ingurumen-osasunari laguntzen dio. Prentsa txarra izan arren, abeltzainak dira beren animaliak eta ingurunea zaintzeko interes handiena dutenak, arauek edo legeek adierazten dutenetik haratago.

Euskadin gero eta gehiago dira ustiategi agroekologikoak edota artzaintza egiten dutenak (neurri handiago edo txikiagoan) eta honek hainbat eragin onuragarri ditu. Animalien joan-etorriak, landarediaren kontsumoak eta gorozkien barreiapenak lurzoruetan berotegi-efektuko gasak hartzen laguntzen dute, baita espezie botanikoen biodibertsitatearen zabaltasunean, landaredi lehorreko edo zaindu gabeko eremu eta mendi garbiak mantentzen eta suteak saihestuz edo, hala badagokio, horien hedadura saihestuz ere.

Baina, horretaz gain, tokiko ustiategi intentsiboek, tamaina txikikoak direnez, beren lurrak landatzen dituzte, eta behar bezala ongarritzen dituzte purinak kudeatuz, paisaia mantentzen eta suteen aurkako babesa lortzen lagunduz.

Tokiko esnea kontsumitzeak mikroekonomiari laguntzen dio, batez ere landa-inguruneetan dagoenari.

Euskal esnearen sektorea mikroenpresek eta, oro har, familia-tradizioko enpresa txikiek osatzen dute, lurralde osoan banatuta aurkitzen ditugularik. Horiek esnea beste enpresa batzuei saltzen diete eta/edo esnea esne pasteurizatu edo esnekietan bihurtzen dute (esneki hartzituak, gaztak, izozkiak…), eta horiek ere zuzenean edo zeharka saltzen dituzte. Horrek sektorearen ekonomia lurraldearen zabalera eta luzera osoan banatzen duen sarea sortzen du, negozioaren kokapena edozein dela ere. Batez ere lehen sektoreak mantentzen ditu enpleguak eta, beraz, Euskadiko landa-eremuetako bizitza.

Ekoiztutako elikagaiak euskal gastronomiaren parte dira, eta gastronomia hori, landa-inguruneetako bizitza eta paisaia mantentzearekin batera, gure kulturaren parte da. Aldi berean, gainera, turismoaren bidezko aberastasuna sortzen du.

Banaketa ekonomiko eta demografiko horrek, gainera, hiri- eta landa-eremuen arteko oreka demografikoa bermatzen du, argiaren, zarataren, gas kutsatzaileen eta hondakinen kutsadura orekatuz. Horrela, biztanleria osoaren osasun fisiko, biologiko eta psikosozialari laguntzen diote, kutsadura eremu jakin batzuetan metatzea saihestuz.

Kontsumitzaileak hurbileko esnearen eta esnekien kontsumoan erantzutea baino ez da geratzen, elikadura-subiranotasuna lortzeko.

Ingurumen-jasangarritasunarekiko jendeak duen gero eta interes handiagoak ahots jakin batzuk mugiarazi ditu, eta ez dira beti behar bezala argudiatu. Ondorioz, biztanleek ez dakite elikagai horiek behar bezala aukeratzen.

Hasteko, elikadurarako eta nutriziorako eskubidea oinarrizkoa da herritarrentzat. Esnekiak, hala nola esnea, jogurta eta gazta, elikadura- eta nutrizio-eskubiderako funtsezkoak diren mL edo gramoko nutrizio-dentsitatea duen hartziduraz prozesatutako produktu naturalak edo minimoki prozesatuak dira, eta ezin dira inolaz ere haien ‘homologo begetalekin’ alderatu.

Bestalde, ingurumen-iraunkortasunaren interes horrek osagai soziala integratu behar du, elikadura-subiranotasunaren bidez, guztiz bidezkoa izateko. Nola?

1. Elikagaia herriarentzako premia gisa ulertuta, ez merkantzia soil gisa.
2. Elikagaien hornitzaileei balioa emanez, bizimodu jasangarrien alde eginez.
3. Hurbileko elikagaiak kontsumituz.
4. Ezagutza naturarekin bateragarri eginez sustatuz.

Hori guztia kontuan hartu behar da ustiategi familiar horien lana, tradizionala, modu are positiboagoan baloratuz; izan ere, bizimodu oso sakrifikatua bizi dute guztion elikadura-eskaerak asetzeko.

Sektorea gizartearen eskaeretara egokitu da I+G+Bko neurriak ezarriz. Neurri horiek ekoizpen-ahalmen handiagoa izatera eraman dituzte, osasun-berme ezin hobeekin, produktuaren kalitate hobearekin edo hondakinen kudeaketa hobearekin eta, ahal den heinean, ekonomia zirkularraren alde eginez. Orain, kontsumitzaile gisa erantzutea dagokigu.